Bài 30. Phú sông Bạch Đằng

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả:

• Trương Hán Siêu (? – 1354) tự là Thăng phú
• Quê: Ninh Bình
• Nhà văn, nhà thơ, nhà chính trị nổi tiếng được mọi người nể trọng

2. Tác phẩm
3. Thể loại: Phú cổ thể
4. Hoàn cảnh sáng tác: ra đời khoảng 50 năm sau chiến thắng quân Mông – Nguyễn lầ 3 năm 1288
5. Bố cục: 4 phần

P1: Từ đầu đền “luống còn lưu” -> Cảm xúc lịch sử của nhân vật khách (Tác giả) trước cảnh sắc sông Bạch Đằng

P2: tiếp đến “nghìn xưa ca ngợi” -> Lời kể của các bô lão về chiến công trên sông Bạch Đằng

P3: tiếp đến “Lê chan” -> Suy nghĩ và bình luận của các bô lão về các chiến công

P4: còn lại -> Lời ca khẳng định vai trò và đức độ của con người

II. Đọc – hiểu

1. Cảm xúc lịch sử của nhân vật

• Khách – tác giả: “Giương buồn…chơi vơi…mải miết” -> tư thế ung dung, phóng khoáng
• Địa danh Trung Quốc: Nguyên, Tương, Vũ Huyệt, Cửu Giang, Ngũ Hồ -> là người đi rộng biết nhiều qua nhiều miền sông bể bằng trí tưởng tượng…
• Địa danh đất Việt: Cửa Đại Than, bến Đông Triều…-> cảnh thực, cụ thể -> cảnh vật vừa thơ mộng, vừa ảm đạm, hiu hắt
• Tâm trạng của khách:

+ Lúc vui trước cảnh nước trời kì vĩ

+ Lúc buồn tiếc vì cảnh xưa giờ đìu hiu cô quạnh

+ Lúc tiếc thương những anh hùng đã khuất

• Tâm hồn nhạy cảm ẩn sâu là niềm tự hào dân tộc

2. Lời kể của các bô lão về chiến công xưa

• Thái độ của các bô lão đối với khách; nhiệt tình, hiếu khách, trân trọng khách
• Kể cảnh chiến trận:

+Lực lượng: Thuyền tàu: muôn đội / Giáo gươm: sáng chói

• Hùng hồn

+ Thái độ của giặc:

                             “Gieo roi một lần” / “quét sạch Nam bang”

• Khoác lác

+ Kết quả: tro bay/ chết trụi

• Mượn tích xưa nói lên sự thất bại của kẻ thù
• Đoạn văn với âm hưởng, nhịp điệu thay đổi linh hoạt đã diễn tả thành công tâm trạng của người kể: Khi trang nghiêm trầm lắng, lúc sảng khoái tự hào, lúc buồn thương nuối tiếc

3. Lời bàn của các bô lão

• Nguyên nhân ta thắng, địch thua

+Trời đất cho nơi hiểm trở

+ Nhân tài giữ cuộc điện an (quan trọng)

• Đoạn văn khẳng định sức mạnh và trí tuệ của con người. Đó là cảm hứng mang giá trị nhân văn, triết lí sâu sắc

4. Lời ca khẳng định trai trò, đức độ con người

• Lời ca của các bô lão

+Bất nghĩa: tiêu vong

+Anh hùng: lưu danh

• Khẳng định chân lí
• Lời hòa ca của khách

+ Anh minh hai vị thánh quân

+Bởi đâu…, cốt mình đức cao

• Khẳng định nguyên nhân chiến thắng là sống, đạo đức, khát vọng hòa bình là đường lỗi giữ nước tài tình của nhà Trần.

Lời ca kết thúc bài phú vừa mang niềm tự hào dân tộc, vừa thể hiện tư tưởng nhân văn cao đẹp.

III. Tổng kết

1. Nội dung:

• Niềm tự hào dân tộc
• Truyền thống anh hùng bất khất
• Truyền thống đạo lí nhân nghĩa

2. Nghệ thuật

• Bố cục chặt chẽ, lời văn linh hoạt
• Ngôn từ: trang trọng/ gợi cảm